روابط تصویری-بینانشانه ای سیمرغ با نظام ادبی آن در منطق الطیر عطار

سرزمین ایران جایگاه تجلی اساطیر بسیاری است که ظهورشان در دامان هنر و ادبیات حضورشان را تداوم و رونق بخشیده است. اسطوره­هایی که بارها مورد تحلیل واقع شده­اند اما باز هم این گنجایش را دارند که از منظری تازه مورد نگرش و بررسی قرار گیرند. آثار بزرگانی چون عطار، سهروردی، حافظ و سعدی که علی رغم تحقیقات بسیار هنوز هم افق­های نویی را در اختیار ما قرار می دهند. یکی از این آثار ارزنده منطق الطیر عطار است که مضمون آن رسیدن به سیمرغ در قالب اسطوره­ای دور از ذهن و دست­نایافتنی است. سیمرغ مفاهیم ژرفی را با وجوه گوناگون چون اساطیری، حماسی و عرفانی دربردارد. از این رو سوالی مطرح می شود مبنی بر این که نقش تصویری سیمرغ چه تاثیر متقابلی بر نظام­های ادبی در منطق­الطیر عطار داشته­است. لازمه­ی پاسخ­دهی به آن، سیر روایتی خطی است که از سیمرغ حماسی آغاز شده و به سیمرغ عرفانی ختم می شود. از این منظر در بخش نخست شخصیت افسانه­ای سیمرغ در عرصه­ی ادبیات پارسی مورد بررسی قرار گرفتهاست، سپس نقش این پرنده­ی اسطوره­ای را در ادبیات عرفانی و با تاکید موردی بر منطق­الطیر عطار واکاوی کرده و در پایان تحلیلی بر تطبیق وجود یا عدم روابط بینا­نشانه­ای میان نظام ادبی سیمرغ عطار و نگارگری­های هم­عصر آن صورت می گیرد. آنچه در این پژوهش حاصل شد تفاوت آشکارا میان دو سیمرغ مطرح شده در داستان های عرفانی و روایات اساطیری است و هم چنین عدم نگارش تصویر اولی به دلیل تعهدات دینی و شمایل شکنی در سیمرغ نوع دوم به علت حضور این پرنده به شکل اسطوره ای ملی-حماسی است.